CÁCH THỨC NGÂM & XÔI GẠO NẾP NƯƠNG

Trước hết, xin viết vài dòng về gạo nếp nương cho các bạn hiểu rõ. Ở Điện Biên vẫn có 2 loại gạo nếp:
- NẾP NƯƠNG(không hẳn là trồng chỉ ở riêng ĐiệnBiên mà có thể là Lai Châu nữa): Nếp nương chính hiệu thì hạt thường to, tròn.Hạt gạo thường có 2 màu: Trắng trong (Là gạo vụ mới, phơi chưa già nắng) và trắng đục (cũng có thể là gạo vụ mới, hoặc cũ, nhưng khác biệt là đã được phơi già nắng). Hạt gạo trắng trong bao giờ cũng ngon, mềm, thơm hơn gạo trắng đục..
- NẾP RUỘNG (cũng như trên): Hạt bé, dài, màu trắng trong hoặc trắng đục. Thường không thể ngon bằng nếp nương được. 

Bản thân ở Điện Biên nếu không biết mua, vẫn vớ phải gạo pha, gạo cũ, kém chất lượng...là chuyện bình thường. Về đến Hà Nội lại càng khó tìm gạo tốt (ngay cả gạo tẻ).  

CÁCH THỨC NGÂM/XÔI GẠO NẾP NƯƠNG :

Tôi chia sẻ cách ngâm/xôi gạo nếp nương cho các bạn tham khảo, tôi không dám nói là hướng dẫn, vì xôi là món cổ truyền của người Việt, hẳn là nhiều bạn còn rành hơn tôi. Cách thức ngâm/xôi ở đây là cách người Thái ở Tây Bắc áp dụng:

1. Ngâm gạo:
 - Ngâm gạo từ 5 -> 6 tiếng trước khi đem xôi, ngâm trong nước lã (lấy luôn nước ở vòi, không pha thêm nước ấm vì sẽ làm hạt gạo tiết ra nhựa - dính, xôi không ngon). Thời tiết lạnh thì ngâm 6 hay 8 tiếng đều được.Bình thường ngâm từ 21h00 tối -> 6h30 sáng bắt đầu xôi.
- Đổ ngập nước nhiều 1 chút vì gạo sẽ hút nước.

2. Xôi:
 - Dụng cụ thì có thì dùng chõ inox, chõ nhôm ...
 - Đun nước xôi rồi bắt đầu đặt chõ lên xôi. 
 - Thời gian xôi trung bình ~30 phút là được. Không cứ hẳn phải là 30 phút vì tùy thuộc vào lửa to/nhỏ, Chõ kín hay hở. Cách đơn giản nhất là được ~25 phút thì ăn thử, xôi mềm, dẻo là được.

3. Xôi chín:
- Sau khi xôi chín, các anh chị đánh tơi xôi lên! để trong chõ khoảng 5 phút cho bớt hơi rồi múc sang Rá, hoặc rổ nhỏ (Tuyệt đối không nên để xôi vào vật dụng đựng mà kín như bát, hộp)! Ta đựng xôi vào các vật dụng thoáng như rá hoặc rổ sẽ không làm xôi đọng hơi nước bên dưới, vón cục. 
- Còn đến khi xôi nguội rồi, các anh chị múc sang đĩa, hay hộp đựng nào đó thì tùy ý. 

- Đồng bào Tây Bắc có vật dụng đựng xôi rất tuyệt vời, tiếng Thái (Đen hay Trắng) gọi là "Coóng Khảu", tôi thì chỉ ưa chuộng cái này. Đựng xôi vừa kín, xôi vẫn giữ ấm mà vẫn đảm bảo không bị vón cục, hấp hơi nhão nhoét! Riêng đựng vào cái này, tôi đảm bảo xôi ngon hơn 30% so với đựng bằng bất cứ 1 vật dụng nào khác. 

Xôi nếp nương được gói lá Dong thơm lừng. Đúng phong vị Tây Bắc.

4. Sử dụng

- Nếp nương tôi thấy ngon nhất chỉ ăn với cá hoặc thịt nướng (nướng than đấy ạ), hoặc chấm với Chẩm Chéo (món chấm đơn giản mà tuyệt vời, chấm xôi nếp nương, ăn 1 lần không quên).

- Với cách sử dụng xôi của người thành phố, như cách đun thịt ba chỉ + trứng + giò đun nhừ rồi chan lên Xôi ăn cũng ngon. Nhưng theo tôi để tận hưởng gạo nếp nương ngon thì không nên ăn như thế này. Thi thoảng tôi có ăn xôi ngoài hàng, nhưng luôn nhắc chủ quán không được chan nước thịt.Chan nước thịt vào thì xôi ngon hay xôi dở, nhão đều như nhau hết...